Dự kiến năm 2022, lần đầu tiên xuất khẩu da giày của Việt Nam vào thị trường Canada sẽ vượt mức 700 triệu USD, nghĩa là tăng gấp 3.5 lần so với cách đây 10 năm và gần 1.5 lần so với trước CPTPP. Tốc độ tăng trưởng kim ngạch và thị phần da giày của Việt Nam tại Canada cho thấy hiệu ứng tích cực của hiệp định mang lại, Tuy nhiên, để tốc độ tăng trưởng kim ngạch vào địa bàn bền vững và để mở rộng thị phần, các doanh nghiệp Việt Nam cần sớm chuyển đổi theo hướng xây dựng thương hiệu riêng. Trung Quốc là ví dụ chuyển đổi thành công từ gia công cho các thương hiệu đa quốc gia sang chuyên môn hoá sản xuất giày dép giá rẻ, thời trang cho thế giới. Vì vậy, sau một giai đoạn sụt giảm tăng trưởng kim ngạch và thị phần, 9 tháng đầu năm 2022, Trung Quốc đã ghi nhận mức tăng trưởng kim ngạch cao tới 47% so với cùng kỳ năm trước, trong khi số liệu của Việt Nam chỉ là 28.5%. Trong các nước cùng phân khúc, Việt Nam cũng là nước có tốc độ tăng trưởng kim ngạch 9 tháng thấp nhấp (mức trung bình là 39.7%).
Nghiên cứu số liệu sở tại[1] công bố năm 2016 cho thấy giá nhập khẩu trung bình mỗi đôi giày mã HS 640391 vào Canada là 43 USD. Đối với mã hàng này, giá trung bình của Indonesia là cạnh tranh nhất (32 USD), giá trung bình của Việt Nam là 37 USD. Đối với mã HS 640411, giá trung bình nhập khẩu của thị trường là 22 USD bằng giá của Việt Nam, trong khi giá của Campuchia và Indonesia cạnh tranh hơn nhiều. Đối với mã 640419, giá nhập khẩu của thị trường là 11 USD, trong khi giá của Việt Nam là 21 USD. Đối với mặt hàng này, Trung Quốc chiếm lợi thế tuyệt đối về giá. Tương tự như vậy với mã 640299, giá trung bình nhập khẩu của thị trường là 11 USD, trong khi giá của Việt Nam là 14 USD. Phân tích số liệu cho thấy, mặc dù giá của Việt Nam còn khá cạnh tranh đối với mặt hàng mã 640391và 640411 nhưng về lâu dài, với CEPA, Indonesia sẽ cạnh tranh rất lớn với Việt Nam. Tương tự như vậy với trường hợp của Campuchia được hưởng GSP và giá nhân công của nước này thấp hơn của Việt Nam nhiều. Trong 9 tháng đầu năm 2022, tốc độ tăng trưởng kim ngạch của hai nước này lần lượt là 61% và 50%.
Phân tích đối thủ cạnh tranh trên thị trường Canada cùng phân khúc như Trung Quốc, Indonesia, Ấn Độ, Bangladesh cũng cho thấy Việt Nam khá yếu về chuỗi cung ứng hoàn chỉnh cho ngành. Ấn Độ và Bangladesh có thế mạnh về da thuộc và vật liệu tổng hợp. Indonesia, ngoài da giày còn có cao su, gỗ, sợi tổng hợp. Các nước này còn có công nghệ nhuộm, làm da giả và da thuộc trình độ cao. Các phụ liệu bằng sắt dùng trong giày dép cũng sẵn có, giúp kiến tạo năng lực thiết kế và tạo kiểu dáng mới.
Nói cách khác, chiến lược gia tăng kim ngạch dựa vào các đơn hàng gia công và dựa vào phân khúc thị trường trung cấp là khó khả thi vì Việt Nam không có nhiều lợi thế cạnh tranh. Ở phân khúc cao cấp, các nhà sản xuất nội địa Canada tiếp tục chiếm giữ thị phần ổn định do nắm giữ kinh nghiệm thị trường cho các mặt hàng đặc chủng (giày đi tuyết, giày chơi thể thao mùa đông…) và nhờ ý thức ủng hộ các thương hiệu nội địa của người dân Canada. Bên cạnh đó, trong phân khúc cao cấp, Việt Nam khó có năng lực vượt qua các đối thủ cạnh tranh như Italia, Tây Ba Nha, Bồ Đào Nha, Đức… vì đây là những nước có truyền thống thuộc da và có công nghiệp phụ trợ để thực hiện các mặt hàng cao cấp (khoá móc, zip, lông thú…).
Sản xuất thương hiệu riêng của Việt Nam cần hướng vào phân khúc thu nhập trung bình thấp của giới trẻ, chịu khó thay đổi và sẵn sàng tiêu dùng vì đây vẫn còn là các thị trường ngách nhiều tiềm năng, có biên độ lợi nhuận cao. Các doanh nghiệp Việt Nam cần tích cực tham gia các Hội chợ, triển lãm quốc tế vì đây vừa là cơ hội làm việc trực tiếp với các nhà mua buôn để tìm kiếm các đơn hàng gia công vừa là cơ hội để mở rộng khả năng tham gia vào các phân khúc giày dép thời trang, giày dép đi biển, giày dép trẻ em và giày dép trong nhà… Ngoài ra, cũng có thể tính đến chuyên môn hoá vào các loại giày dép đặc chủng, giày dép bảo hộ, giày đồng phục công nghiệp (giày làm hầm lò, giày phòng cháy, giày làm nghề gỗ…) để có thị trường và thương hiệu riêng uy tín, tránh phụ thuộc vào các đơn hàng gia công và các điều kiện của đối tác vì Việt Nam sẽ sớm không còn ưu thế về giá nhân công (Nike đang chuyển dần tỷ trọng sản xuất sang Indonesia là một ví dụ).
Canada hiện có 38.83 triệu dân và có lượng nhập cư dự đoán ổn định ở mức 400.000 người năm để đạt quy mô dân số 100 triệu người vào năm 2100. Khoảng 12 triệu người tiêu dùng Canada ở độ tuổi 35-44 – là độ tuổi tiêu dùng giày dép nhiều nhất. Gần một nửa thị trường giày dép bán lẻ là giày nữ. Là top 5 nước tiêu dùng nhiều giầy dép nhất trên thế giới, xu thế này sẽ còn tiếp diễn, đảm bảo cho thị trường Canada tăng trưởng ổn định và có khả năng dự báo. Tuy nhiên, về ngắn hạn, do tác động của lạm phát, người tiêu dùng Canada sẽ giảm tiêu dùng đối với các mặt hàng không quá cấp thiết như giày dép, nhất là trong bối cảnh Chính phủ và doanh nghiệp Canada vẫn cho lựa chọn làm việc tại nhà. Dự báo các mặt hàng giày dép được tiêu dùng nhiều trong thời gian tới tiếp tục là giày thể thao, dép ở nhà và giày thời trang giá rẻ. Người tiêu dùng Canada quan tâm nhiều đến các chứng chỉ xác nhận quy trình sản xuất xanh, bền vững, và công bằng (bình đẳng giới) của doanh nghiệp (WRAP, LEED). Ngoài ra, người tiêu dùng Canada cũng rất quan tâm đến sản phẩm dán nhãn Eco, chứng nhận vật liệu (GOLS, FSC, Oeko-Tex 100, GOTS…) và khả năng tái chế[2] của sản phẩm. Vì vậy, các doanh nghiệp da giày Việt Nam phải tích cực chuẩn hoá, đổi mới quy trình sản xuất, đồng thời cần chuẩn bị cả theo hướng tự động hoá, giảm hàm lượng nhân công trong sản xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Về quy định liên quan đến sản phẩm giày dép, luật điều chỉnh chủ yếu là Luật an toàn sản phẩm tiêu dùng Canada. Luật chủ yếu để đảm bảo người tiêu dùng không mua phải các sản phẩm không an toàn hoặc nguy hại cho sức khoẻ. Đối với sản phẩm giày dép, cần lưu ý thêm quy định về quảng cáo và dán nhãn hàng hoá dệt may, chủ yếu là các nhãn hướng dẫn sử dụng (theo quy chuẩn của Hội đồng tiêu chuẩn quốc gia Canada). Cơ quan các vấn đề tiêu dùng và Cơ quan cạnh tranh Canada giám sát việc sử dụng nhãn Eco-label. Khi xuất khẩu sang Canada, nhà nhập khẩu/nhà bán lẻ sẽ yêu cầu được cung cấp đầy đủ các thông tin liên quan đến sản phẩm (địa chỉ sản xuất, nguồn gốc thành phần). Trên sản phẩm khi bán còn phải có đầy đủ thông tin của nhà nhập khẩu, nhà bán lẻ. Theo Phụ lục E của Quy định Quảng cáo và Ghi nhãn Hàng dệt may của Canada, “giày bao ngoài, ủng, giày, dép đi trong nhà, lót giày, [và] lót giày” đều được miễn các yêu cầu ghi nhãn của Đạo luật Ghi nhãn Hàng dệt may.
Hiện nay, da giày là sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam có kim ngạch lớn thứ 5 vào Canada. Năm 2021, theo số liệu sở tại, Việt Nam đã xuất khẩu khoảng 543 triệu USD vào thị trường Canada, tăng 12% trong giai đoạn 2018-2021. Luân phiên hàng năm, tại Canada có một số hội chợ liên quan trong lĩnh vực như:
- Hội chợ công nghiệp da giày do Hiệp hội da giày và may mặc Canada tổ chức tháng 2 và tháng 8 hàng năm
- Hội chợ Dệt may và da giày toàn cầu do Tập đoàn Cocktail Int tổ chức ở Toronto vào tháng 3 hàng năm.
Các doanh nghiệp quan tâm, mời truy cập Trang thông tin của Thương vụ tại vntradetoca.org và liên hệ với Thương vụ qua email: ca@moit.gov.vn; vntradetoca@gmail.com.
[1] https://www.iccc.or.id/wp-content/uploads/2020/08/Market-Research-Report-Footwear-February-2017.pdf
[2] Xem thêm bài Các quy định mới của Canada về bao bì nhựa.
