Ngày 15/11, 15 quốc gia ở châu Á – Thái Bình Dương đã ký Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), một hiệp định thương mại tự do đa phương, đánh dấu thành tựu cao nhất của Việt Nam trong vai trò Chủ tịch ASEAN 2020.
RCEP bao gồm tất cả các thành viên của ASEAN cùng với Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand. Mặc dù ASEAN đã có các hiệp định thương mại tự do với các nước đối tác đối thoại theo mô hình ASEAN+1, nhưng đây là lần đầu tiên các nước đối tác tham gia chung vào một FTA với ASEAN. RCEP bao trùm gần một phần ba dân số toàn cầu và gần một phần ba nền kinh tế toàn cầu.
Đây là FTA lớn nhất trong lịch sử các FTA đa phương.
Đối với Việt Nam, là một trong những thành viên ASEAN của RCEP, hiệp định này mang lại một số lợi thế nhất định: (i) RCEP đưa ra các quy tắc xuất xứ nhất quán trong khu vực. Điều này có nghĩa là hàng hóa có xuất xứ một phần tại một quốc gia có thể sử dụng các quy tắc tương tự để xác định xem hàng hóa đó có thực sự xuất xứ ở đó hay không, cho dù chúng được vận chuyển đến Australia hay Việt Nam. Điều này giúp loại bỏ nhu cầu tham chiếu nhiều FTA và điều chỉnh các thủ tục khác nhau cho các quốc gia khác nhau trong RCEP đối với cùng một loại hàng hóa. Ngoài các quy tắc đơn giản hóa quy trình và chi phí xuất nhập khẩu, quy tắc xuất xứ đơn giản hóa sẽ giảm thời gian và chi phí cho các nhà xuất khẩu Việt Nam, do đó tăng tỷ suất lợi nhuận và làm cho hàng hóa Việt Nam cạnh tranh hơn trên các thị trường RCEP. (ii) RCEP cũng tiêu chuẩn hóa các quy tắc liên quan đến việc duy trì cạnh tranh thương mại. Các quy định về thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp được cho phép và thực hiện nhất quán trong toàn khu vực. Điều này sẽ thay thế các biện pháp phòng vệ thương mại trong nước. Điều đặc biệt là, RCEP không tạo ra một cơ chế giải quyết tranh chấp để thách thức việc một quốc gia áp đặt các biện pháp phòng vệ thương mại đối với một quốc gia thành viên khác. (iii) RCEP cũng xóa bỏ một số hạn chế nhất định trong lĩnh vực viễn thông, tài chính và dịch vụ chuyên nghiệp, giúp các nhà cung cấp dịch vụ của các quốc gia thành viên dễ dàng cung ứng qua biên giới ở các quốc gia thành viên khác. Việc bổ sung các mức thuế mới đối với hàng hóa bị cấm và đảm bảo đầu tư được hệ thống hóa để duy trì nguồn vốn FDI xuyên biên giới.
Tuy nhiên, ngoài việc mở cửa cho các nước RCEP về thương mại dịch vụ, hiệp định áp dụng quy chế quốc gia trong thương mại hàng hóa đối với tất cả các hàng hóa được phép theo Điều III của GATT 1994. Mặc dù điều này không thay đổi nhiều đối với thương mại giữa các ASEAN, nhưng nó đã làm giảm thuế quan của nhiều nước RCEP đối với hàng hóa Trung Quốc. Các nhà sản xuất Việt Nam sẽ buộc phải cạnh tranh trong nước với một loạt hàng hóa mới có giá thành thấp hơn từ Trung Quốc. Điều này sẽ buộc các nhà sản xuất Việt Nam phải giảm giá và giảm lợi nhuận để cạnh tranh với hàng hóa nhập khẩu từ một chuỗi cung ứng lớn hơn và lâu đời hơn. Mặc dù hạn chế, có một số ngành sẽ bị ảnh hưởng bởi việc giảm thuế quan này.
Một điểm lưu ý đến từ việc Nhật Bản và Trung Quốc lần đầu tiên tham gia chung hiệp định thương mại tự do giữa hai bên. Bằng cách giảm thuế quan và cạnh tranh đối với hàng hóa Trung Quốc tại Nhật Bản, những hàng hóa có nguồn gốc từ Trung Quốc sẽ cạnh tranh trực tiếp với hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Nhật Bản.
Nhìn tổng thể, việc Việt Nam ký kết RCEP là một dấu hiệu cho thấy Việt Nam tiếp tục nổi lên với tư cách là một bên tham gia vào toàn cầu hóa và thương mại thế giới, đồng thời trực tiếp tham gia xây dựng các quy tắc thương mại cho khu vực và toàn cầu.
