Các quy định mới của Canada về bao bì bằng nhựa áp dụng theo lộ trình từ đầu năm 2023 có thể tác động đến xuất khẩu thực phẩm chế biến và các sản phẩm khác của Việt Nam sang thị trường này. Kể từ sau CPTPP (giai đoạn 2018-2022), nhờ được hưởng ưu đãi thuế, nhiều mặt hàng thực phẩm chế biến mà Việt Nam có thế mạnh đã có kim ngạch tăng nhanh: thuỷ sản chế biến HS16 tăng 80% (từ mức 69 triệu USD năm 2018 lên 128 triệu USD năm 2022; nông sản chế biến HS19 tăng 179% (từ mức 9 triệu USD lên 26 triệu USD năm 2022; rau củ quả chế biến HS 21 từ 3 triệu lên 8 triệu năm 2022)…
Trong 20 năm qua, dân số Canada có nguồn gốc từ châu Á đã tăng đều đặn trung bình 4.3%/năm, hiện chiếm 17.7% tổng dân số Canada, tức khoảng trên 6 triệu người[1], vẫn giữ tập quán ăn uống truyền thống. Ẩm thực Việt Nam ở Canada được đánh giá cao vì tính cân bằng dinh dưỡng, vừa dễ ăn, vừa tốt cho sức khoẻ. Trong những năm gần đây, các sản phẩm thực phẩm chế biến của Việt Nam đã có nhiều cải tiến, vừa đa dạng về mẫu mã, vừa phong phú về cách chế biến và đặc biệt, đã rất chú trọng đến chất lượng, hình thức bao bì, hướng dẫn sử dụng. Thị trường Canada vì vậy khá ưa chuộng các sản phẩm thực phẩm chế biến có nguồn gốc từ Việt Nam.
Trong bối cảnh đó, Thương vụ Việt Nam tại Canada khuyến các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm chế biến của Việt Nam lưu ý đến các quy định mới về rác thải nhựa của Canada. Đây là chiến lược tổng thể của Canada nhằm loại bỏ hoàn toàn rác thải nhựa vào năm 2030 và tiến tới nền kinh tế tuần hoàn trong công nghiệp nhựa. Chiến lược này được kỳ vọng sẽ giảm lượng khí thải Co2 trung bình 1.8 triệu tấn mỗi năm, đem lại hàng tỷ đô la lợi nhuận và tạo thêm 42.000 việc làm mới.
Theo lộ trình, bắt đầu từ tháng 12/2022, Canada cấm sản xuất và nhập khẩu các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi đi chợ, dao dĩa nhựa, bát đĩa nhựa dùng một lần… Bắt đầu từ tháng 6/2023, Canada sẽ cấm nhập khẩu các sản phẩm đồ uống có ống hút và tay xách nhựa và sẽ cấm bán hoàn toàn các sản phẩm này từ 6/2024. Mốc thời gian cấm sản xuất và nhập khẩu đối với các sản phẩm nhựa khác sẽ được công bố dần (túi đựng rác, nhựa trong y tế, nhựa trong mĩ phẩm và đồ vệ sinh cá nhân…)
Trong năm 2023, Chính phủ Canada đã xây dựng dự thảo các quy chuẩn ghi nhãn mới liên quan đến dấu hiệu “có thể tái chế” trên sản phẩm và các quy định về ghi nhãn đối với sản phẩm nhựa có thể tự huỷ[2]. Sau khi có quy chuẩn này, Canada chắc chắn sẽ đưa ra các hướng dẫn cụ thể về việc cấm nhập khẩu các sản phẩm có bao bì bằng nhựa không mang biểu tượng tái chế. Mặc dù chưa có quy định bắt buộc về việc ghi nhãn bao bì nhựa mang biểu tượng tái chế, hiện nay, các doanh nghiệp thực phẩm chế biến Canada đã bắt đầu ráo riết thiết kế và tìm nhà cung cấp các loại bao bì thực phẩm bằng nhựa có khả năng tái chế. Công ty Basse, một doanh nghiệp sản xuất, đóng gói các loại hạt và mứt trái cây lớn của Canada, chuyên cung cấp hoặc gia công cho các nhãn hàng và chuỗi siêu thị lớn của Bắc Mỹ trong đó có Costco đã chia sẻ với Thương vụ về kế hoạch chuyển đổi toàn bộ bao bì của công ty vào năm 2023. Hiện nay, Basse đã nhập khẩu hàng sơ chế từ Việt Nam và đóng gói tại Canada theo các hợp đồng gia công OEM. Basse đang tiến tới lập nhà máy tại Việt Nam và đóng gói tại Việt Nam và rất quan tâm đến khả năng thiết kề và sản xuất bao bì của Việt Nam.
Nhìn chung, các yêu cầu mới đối với bao bì các sản phẩm thực phẩm chế biến sử dụng nhựa liên quan chủ yếu đến hàm lượng tái chế (ví dụ nhựa resin), phương pháp tái chế xây dựng theo khuyến nghị của các cơ sở tái chế ở Canada. Canada sẽ hạn chế các sản phẩm sử dụng bao bì nhiều lớp (multipackaging) nếu không cần thiết. Các doanh nghiệp bán lẻ khi nhập hàng vào Canada chắc chắn sẽ đặt ra các yêu cầu này với các nhà sản xuất của Việt Nam. Vì vậy, các doanh nghiệp của chúng ta cần cùng hợp tác để phát triển theo hướng bền vững và tuần hoàn hơn nữa. Thương vụ Việt Nam tại Canada sẽ tiếp tục theo dõi và cập nhật các thông tin mới liên quan đến các quy định này.
[1] https://www.statcan.gc.ca/en/dai/smr08/2022/smr08_262
[2] Xem thêm bài Quy định ghi nhãn và hàm lượng tái chế sản phẩm nhựa https://vntradetoca.org/quy-dinh-ghi-nhan-va-ham-luong-tai-che-cua-san-pham-nhua-tai-canada-va-nhung-diem-can-luu-y/
TS. Quỳnh Trần, Tham tán thương mại
