Ngày 30/5/2020, tại Quảng Ninh, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã tổ chức Hội nghị Tập huấn chuyên sâu về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA cho cán bộ tại các cơ quan, tổ chức cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O).
Ý nghĩa của Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu
Hiệp định EVFTA được phê chuẩn và đưa vào thực thi trong thời gian tới sẽ mang lại nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam khi xuất khẩu hàng hóa sang thị trường EU. Đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế thế giới cũng như Việt Nam, việc thực thi Hiệp định EVFTA mang lại ý nghĩa quan trọng giúp bù đắp sự suy giảm của nền kinh tế. Ngay khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, trên 85% số dòng thuế sẽ được xóa bỏ cho hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU. Như vậy, cam kết về ưu đãi thuế quan của EVFTA sẽ giúp hàng hóa Việt Nam tăng sức cạnh tranh so với hàng hóa từ các nước không có Hiệp định thương mại tự do với EU khi cùng xuất khẩu vào thị trường tiềm năng với 450 triệu dân này.
Tuy nhiên, để được hưởng ưu đãi thuế quan, doanh nghiệp Việt Nam cần đáp ứng các quy định về quy tắc xuất xứ của Hiệp định EVFTA. So với các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đang tham gia, như các FTA của ASEAN với các nước đối tác hay các FTA song phương, quy tắc xuất xứ trong EVFTA có nhiều điểm mới và phức tạp hơn, cả về cách diễn đạt tiêu chí và các quy định kèm theo. Trước khi EVFTA có hiệu lực và đi vào thực thi, không chỉ các doanh nghiệp, các cán bộ cơ quan nhà nước, đặc biệt là các cán bộ tại các cơ quan, tổ chức cấp C/O ưu đãi, cần phải trang bị kiến thức về pháp luật và những hiểu biết đúng đắn về các quy định, cam kết tại EVFTA để hỗ trợ doanh nghiệp một cách tốt nhất.
Bộ Công Thương chủ động đón đầu Hiệp định EVFTA
Để đón đầu và tận dụng được các lợi thế mà Hiệp định EVFTA mang lại ngay những ngày đầu thực thi, Bộ Công Thương, với vai trò là cơ quan đầu mối thực thi Hiệp định EVFTA tại Việt Nam, đã chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để chuẩn bị trong giai đoạn trước và sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực, trong đó có thể kể đến công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn các quy định tại Hiệp định, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong quá trình cấp C/O, tổ chức các Hội thảo tuyên truyền, phổ biến Hiệp định EVFTA…
Thực hiện thông báo kết luận của Bộ trưởng Bộ Công Thương và các Quyết định của Bộ trưởng Bộ Công Thương triển khai một số hoạt động chuẩn bị cho phê chuẩn và thực thi Hiệp định EVFTA, ngày 20 tháng 5 năm 2020, Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu đã ký Quyết định số 42/QĐ-XNK ban hành Kế hoạch triển khai thực thi Hiệp định EVFTA của Cục Xuất nhập khẩu trong năm 2020 và các năm tiếp theo. Theo đó, Cục Xuất nhập khẩu sẽ triển khai 25 nhiệm vụ, chia thành 5 nhóm Công tác trọng tâm sau:
Một là, công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Cục Xuất nhập khẩu tập trung xây dựng và trình Bộ trưởng ban hành Thông tư quy định về Quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định EVFTA trong tháng 6 năm 2020. Cục cũng nghiên cứu và trao đổi với các nước liên quan (các nước ASEAN và Hàn Quốc) để hướng dẫn triển khai cơ chế cộng gộp mở rộng theo EVFTA.
Các nhiệm vụ còn lại bao gồm: phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn quy trình đăng ký chứng nhận loại gạo xuất khẩu vào EU để được hưởng ưu đãi thuế quan; nghiên cứu, xây dựng quy định về hàng tân trang theo cam kết.
Hai là, công tác tận dụng Hiệp định EVFTA để thúc đẩy hoạt động xuất khẩu.
Các hoạt động nghiên cứu về thị hiếu, dư địa, các cam kết của EU, khả năng sản xuất trong nước… chi tiết đến từng mặt hàng mà Việt Nam có thế mạnh và được ưu đãi nhiều về thuế quan sẽ được thực hiện ngay trong Quý II; từ đó phân tích, đánh giá cơ hội, khả năng tăng trưởng xuất khẩu và xây dựng phương án thực hiện ngay sau khi EVFTA có hiệu lực.
Để triển khai các nhiệm vụ trên, Cục Xuất nhập khẩu sẽ chú trọng tổ chức làm việc với các Hiệp hội ngành hàng để xác định rõ các mặt hàng ta có lợi thế cũng như các biện pháp, giải pháp cần triển khai để tháo gỡ khó khăn, khai thông thị trường khi đã có ưu đãi thuế quan.
Đối với lĩnh vực xuất xứ hàng hóa, căn cứ kế hoạch của Bộ Công Thương, nhu cầu của địa phương, Hiệp hội, doanh nghiệp, Cục Xuất nhập khẩu sẽ thường xuyên tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA cho các cơ quan, tổ chức cấp C/O để các doanh nghiệp, Hiệp hội nắm bắt được cơ hội cũng như quy trình, thủ tục để có thể sớm tận dụng ngay các cam kết ưu đãi.
Ngày 30 tháng 5 năm 2020, tại Quảng Ninh, Cục Xuất nhập khẩu đã tổ chức Hội nghị phổ biến Hiệp định EVFTA cho các cán bộ làm công tác cấp Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) tại các Phòng Quản lý xuất nhập khẩu khu vực, để hoạt động cấp C/O được thuận lợi, hiệu quả ngay từ khi EVFTA và Thông tư hướng dẫn quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định EVFTA có hiệu lực.
Ba là, công tác theo dõi, đánh giá việc tận dụng Hiệp định EVFTA.
Các đơn vị được giao theo dõi tình hình xuất nhập khẩu các mặt hàng của Việt Nam vào thị trường EU, cập nhật các chính sách, biện pháp quản lý mới của EU có thể ảnh hưởng tới xuất khẩu của Việt Nam; tình hình sử dụng cam kết xuất xứ ưu đãi EVFTA và định kỳ báo báo để có biện pháp tham mưu kịp thời, đảm bảo hiệu quả trong việc tận dụng tối đa ưu đãi do EVFTA mang lại.
Bốn là, công tác truyền thông, tuyên truyền và phổ biến thông tin về Hiệp định EVFTA.
Đây là nhiệm vụ quan trọng, nhằm đảm bảo Hiệp hội, cộng đồng doanh nghiệp hiểu rõ về lợi ích mà EVFTA mang lại, đồng thời có những chuẩn bị tốt nhất khi tham gia thị trường EU, bao gồm: ưu đãi thuế quan từng mặt hàng, quy tắc xuất xứ, … thông qua các khóa tập huấn, hội thảo, hội nghị hay các tài liệu, ấn phẩm, báo chí
Năm là, tăng cường quản lý Nhà nước về công tác cấp giấy chứng nhận xuất xứ và chống gian lận xuất xứ hàng hóa.
Cục Xuất nhập khẩu sẽ hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam cách xử lý, thực hiện và rà soát về mặt kỹ thuật khi có yêu cầu về kiểm tra, xác minh xuất xứ từ phía EU trong trường hợp cần thiết để bảo vệ lợi ích chính đáng của doanh nghiệp Việt Nam. Ngoài ra, nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận xuất xứ, ngoài việc thực hiện các chương trình nâng cao năng lực của cơ quan, tổ chức cấp C/O, Cục sẽ thành lập các đoàn trực tiếp kiểm tra, xác minh xuất xứ tại cơ sở sản xuất của doanh nghiệp để đảm bảo việc thực hiện quy tắc xuất xứ EVFTA.
Nâng cao năng lực cán bộ tổ chức cấp C/O, cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hoá
Trong công tác chuẩn bị cho việc thực thi Hiệp định EVFTA, Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương hiểu rõ rằng không chỉ các doanh nghiệp, mà các cán bộ tại cơ quan, tổ chức cấp C/O ưu đãi cũng cần phải trang bị kiến thức về pháp luật và những hiểu biết đúng đắn về các quy định, cam kết tại EVFTA để hỗ trợ doanh nghiệp một cách tốt nhất. Chính vì vậy, với sự quan tâm sát sao của Lãnh đạo Bộ Công Thương, ngày 30 tháng 5 năm 2020, tại thành phố Hạ Long (Quảng Ninh), Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương chủ trì tổ chức Hội nghị Tập huấn chuyên sâu về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA cho cán bộ tại các cơ quan, tổ chức được Bộ Công Thương ủy quyền cấp C/O ưu đãi trên toàn quốc.
Tại Hội nghị, Cục Xuất nhập khẩu đã giới thiệu cấu trúc Nghị định thư về Quy tắc xuất xứ của Hiệp định và dự thảo Thông tư quy định về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA. Trong đó, Cục Xuất nhập khẩu tập trung trao đổi các nội dung kỹ thuật nghiệp vụ về áp dụng quy tắc xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định EVFTA và hướng dẫn cách đọc tiêu chí xuất xứ được áp dụng tại Danh mục cụ thể mặt hàng, trong đó có so sánh với quy tắc xuất xứ trong Hiệp định CPTPP – cũng là Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và so sánh với Hệ thống ưu đãi thuế quan phổ cập GSP mà hiện nay EU đang dành cho Việt Nam.
Bên cạnh đó, Hội nghị cũng dành thời gian trao đổi, thảo luận sâu về những điểm mới về quy định về xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định EVFTA như cơ chế chứng nhận và kiểm tra xuất xứ hàng hóa xuất khẩu, quy định tạm dừng ưu đãi và không cho hương ưu đãi thuế quan của Hiệp định, quy định về lãnh thổ… Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ và hiểu đúng các quy định về xuất xứ hàng hóa trong Hiệp định EVFTA để từ đó các cán bộ cấp C/O có thể cầm tay chỉ việc cho doanh nghiệp ngay tại tổ chức cấp C/O, giúp doanh nghiệp tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ EVFTA ngay từ những ngày đầu tiên thực thi Hiệp định.
Về phía các cơ quan, tổ chức cấp C/O ưu đãi, tại Hội nghị các cán bộ cấp C/O chủ động trao đổi và đề nghị Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương làm rõ các khái niệm, quy định về quy tắc xuất xứ mới và phức tạp trong Hiệp định EVFTA. Các cán bộ cũng được thực hành xử lý những tình huống giả định có thể xảy ra trong quá trình cấp C/O theo Hiệp định EVFTA để từ đó hiểu và nắm rõ bản chất quy tắc xuất xứ của Hiệp định này.
Quy định về quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA không phải là mới hoàn toàn đối với các doanh nghiệp Việt Nam vì quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA được xây dựng và đàm phán dựa trên quy tắc xuất xứ trong GSP, là cơ chế ưu đãi mà EU dành cho Việt Nam nhiều năm nay. Hiện nay, doanh nghiệp Việt nam xuất khẩu hàng hóa sang EU theo cơ chế GSP tương đối nhiều. Tuy nhiên, so với các FTA khác mà Việt Nam đang tham gia, quy định về quy tắc xuất xứ trong EVFTA có nhiều điểm mới hơn, cả về cách diễn đạt tiêu chí và các quy định kèm theo. Chẳng hạn như: một số mặt hàng như dệt may, mực và bạch tuộc chế biến được phép cộng gộp xuất xứ với nguyên liệu từ nước không phải thành viên Hiệp định, quy định cho hưởng ưu đãi đối với một số lãnh thổ đặc thù hay chia nhỏ hàng hóa ở nước thứ ba ngoài Hiệp định… Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA không hoàn toàn mới nhưng tương đối phức tạp. Chính vì vậy, để tận dụng tốt cơ hội mà Hiệp định mang lại, doanh nghiệp Việt Nam cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng để thực thi Hiệp định trong thời gian tới.
Dự thảo Thông tư quy định về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc hướng dẫn thực thi về Quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA tại Việt Nam. Việc hiểu rõ và nắm bắt các quy định trong dự thảo Thông tư giúp hỗ trợ và nâng cao năng lực của các cán bộ trong quá trình xét duyệt hồ sơ và cấp C/O cho doanh nghiệp theo Hiệp định EVFTA.
Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu Phan Văn Chinh
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu – Bộ Công Thương nhấn mạnh rằng các cán bộ tham gia tại Hội nghị là những cán bộ nguồn am hiểu về quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA, giúp lan tỏa kiến thức, hiểu biết cho doanh nghiệp và cộng đồng cũng như tiếp tục tập huấn cho các cán bộ khác tại cơ quan, tổ chức cấp C/O của mình. Như vậy, không chỉ các cán bộ tham gia Hội nghị Tập huấn mà bất kỳ cán bộ nào tại cơ quan, tổ chức cấp C/O có thể xét duyệt hồ sơ của doanh nghiệp cũng như tư vấn cho doanh nghiệp về quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA.
Đồng thời, sau Hội nghị này, các cơ quan, tổ chức cấp C/O cần tiếp tục tích cực, chủ động tìm hiểu trước quy định tại Hiệp định và dự thảo Thông tư, trao đổi lại với Cục Xuất nhập khẩu khi có vướng mắc về cách hiểu các quy định đó. Nâng cao năng lực và kiến thức về quy tắc xuất xứ trong Hiệp định EVFTA cho cán bộ tại các cơ quan, tổ chức cấp C/O sẽ góp phần mạnh mẽ trong việc thực thi Hiệp định này thời gian tới, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tận dụng được các ưu đãi thuế quan mà Hiệp định này mang lại.
