Mặc dù đã thu về những kết quả ấn tượng, thế nhưng, theo chuyên gia, những quy tắc trong Hiệp định CPTPP tương đối phức tạp và khác biệt, cần hỗ trợ doanh nghiệp bắt kịp nhanh hơn các ưu đãi…
Theo đó, Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) chính thức có hiệu lực đối với Việt Nam từ ngày 14/01/2019, sau hơn 3 năm thực thi, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam vào thị trường các nước trong CPTPP thu về những kết quả khá ấn tượng, đặc biệt là các thị trường mới như Canada, Mexico, Peru.
Thông tin với báo chí, Thương vụ Việt Nam tại Canada cho biết, năm 2021, dù gặp những khó khăn do đại dịch COVID-19, xuất khẩu hàng hóa từ Việt Nam sang Canada (theo thống kê của Hải quan Việt Nam) vẫn đạt mức tăng trưởng đáng kể, đạt 5,3 tỷ USD (tăng 20,8%), cao hơn mức tăng trưởng nhập khẩu của Canada (12,84%). Đây là mức tăng trưởng dương năm thứ 3 liên tiếp kể từ 2019 sau khi Việt Nam và Canada chính thức là thành viên của Hiệp định thương mại tự do CPTPP.
Trong đó, các sản phẩm nông, thủy sản của Việt Nam tiếp tục khẳng định chỗ đứng tại thị trường Canada, ví dụ như: hạt điều chiếm 90% thị trường, hạt tiêu chiếm 50%, tôm chiếm 30%… và một số loại hoa quả tươi đã được xuất khẩu sang Canada như bưởi, thanh long, xoài, chôm chôm, dừa, nhãn, vải… với giá trị khoảng 8 triệu USD/năm.
Cũng theo đại diện Thương vụ Việt Nam tại Canada, hiện Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Canada tại Đông Nam Á nhưng dư địa cho hàng hóa Việt Nam tiếp cận thị trường Canada vẫn còn rất lớn, khi thị phần mới chỉ chiếm 1,7% giá trị nhập khẩu của Canada. Chính phủ Canada tiếp tục theo đuổi chiến lược đa dạng hóa thị trường và coi Việt Nam là đối tác quan trọng tại khu vực châu Á sẽ là cơ hội rất lớn để các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường này.
Thực tế, đánh giá về khả năng tận dụng Hiệp định CPTPP trong 3 năm qua, ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, kể từ khi Hiệp định CPTTP có hiệu lực, kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường là thành viên CPTPP tăng trưởng rất ấn tượng.
Theo ông Hải, khác với khu vực EU là thị trường xuất khẩu tương đối truyền thống của Việt Nam, khu vực CPTPP, đặc biệt là những quốc gia châu Mỹ như: Canada, Mexico, Peru là những thị trường tương đối mới, xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian trước khi CPTPP có hiệu lực còn khiêm tốn. Tuy nhiên, sau khi có CPTPP, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này đã tăng đáng kể. Điều này phản ánh việc các doanh nghiệp đã dần nắm bắt và có thể tận dụng tốt cơ hội từ các FTA thế hệ mới.
Tiếp nối những thành quả đã và đang đạt được, các chuyên gia cũng nhận định, năm 2022, các hiệp định thương mại tự do trong đó có CPTPP sẽ tiếp tục mở ra những ưu đãi về thuế quan, tạo động lực thu hút đầu tư để tăng năng lực sản xuất, giúp các doanh nghiệp xuất khẩu trở nên chuyên nghiệp hơn trên trường quốc tế. Từ đó, xuất khẩu tiếp tục được kỳ vọng là điểm sáng của nền kinh tế, đảm bảo việc làm cho người lao động và giúp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, để tận dụng tốt hơn những lợi thế từ Hiệp định CPTPP, không chỉ doanh nghiệp cần tăng tính chủ động trong tìm hiểu, đáp ứng tốt nhất quy định về quy tắc xuất xứ, mà còn cần tới sự hỗ trợ quyết liệt từ các cơ quan chức năng để có thể đạt được hiệu quả mong muốn.
Phân tích về vấn đề đáp ứng quy tắc xuất xứ trong CPTPP 3 năm qua, các chuyên gia cho rằng, quy tắc xuất xứ của CPTPP để được hưởng ưu đãi thuế quan tương đối phức tạp và khác biệt so với các FTA khác, đòi hỏi doanh nghiệp phải có thời gian để tìm hiểu, điều chỉnh sản xuất. Thời gian qua, doanh nghiệp Việt Nam bắt nhịp chưa nhanh, trong khi sự hỗ trợ của cơ quan chức năng còn chưa đạt được hiệu quả mong muốn và việc thể chế “nội luật” quy định CPTPP còn chậm, ảnh hưởng đến cơ hội tham gia thị trường của doanh nghiệp.
Theo chuyên gia kinh tế Phan Đức Hiếu – Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, vẫn còn không ít thách thức đặt ra, cơ quan chức năng, Bộ Công Thương cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tìm hiểu tiếp cận thị trường mới.
Ông Hiếu cho rằng, Hiệp định CPTPP đã có hiệu lực được 3 năm, nhưng hiểu biết về hiệp định này vẫn còn rất khiêm tốn. Theo khảo sát, năm 2021 có 69% doanh nghiệp nghe nói, hoặc biết sơ bộ về CPTPP, 25% doanh nghiệp có tìm hiểu và đang tìm cơ hội thâm nhập thị trường.
Liên quan đến vấn đề này, bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng chỉ rõ, tỷ lệ sử dụng Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) trong xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường các nước tham gia CPTPP chưa cao, do doanh nghiệp chưa chủ động được nguồn nguyên liệu cấu thành sản phẩm để đáp ứng quy tắc xuất xứ nhằm hưởng lợi từ ưu đãi thuế quan. Điển hình như hàng dệt may, da giày còn hạn chế về công nghiệp phụ trợ. Hàng nông sản, thủy sản đã có cải thiện về chất lượng và an toàn thực phẩm nhưng chưa đồng đều, chưa đáp ứng tiêu chuẩn do nước nhập khẩu đặt ra.
Từ đó, để nâng cao hiệu quả tận dụng Hiệp định CPTPP, giúp hàng Việt thâm nhập tốt hơn thị trường, bà Nguyễn Cẩm Trang đề xuất, cần rà soát văn bản liên quan, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp; tăng cường truyền thông xúc tiến thương mại thị trường, định hướng cho doanh nghiệp trong kế hoạch sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh.
Nguồn: Trung tâm WTO (21/03/2022)
